Filosoferen in de gevangenis? Daar draait Liesbeth Volders haar hand niet voor om! Ze gaf al een hele tijd Nederlandse les in de gevangenis van Antwerpen toen ze met het idee kwam om een korte reeks rond praktische filosofie uit te proberen in de Begijnenstraat. Onder de vlag ‘Studio Filo’ zetten we samen een pilootmodule op van 6 sessies waarin telkens een filosofisch thema – bijvoorbeeld tijd, angst, liefde of eenzaamheid – centraal stond. Het werd een gezamenlijke zoektocht naar wijsheid, waarbij vragen werden gesteld bij antwoorden die al gegeven zijn: de essentie van filosofie!
In haar voorstel voor Studio Filo schreef Liesbeth: ‘In een context van fysieke onvrijheid is het van groot belang om je innerlijke vrijheid te vergroten. In de gevangenis kan dit door in aanraking te komen met nieuwe ideeën en input van zowel grote denkers als je medegedetineerden.’
Liesbeths idee bleek een voltreffer. De deelnemers waren lovend in hun reacties en evaluaties achteraf. Over hoe ze op een andere manier aan het denken waren gezet, hoe ze werden uitgedaagd om de betreden paden te verlaten. Minstens even enthousiast getuigden ze over de bevlogen, betrokken en verbindende manier waarop Liesbeth met de groep omging.
In januari trekt ze met haar filosofen onder de arm naar de gevangenis van Hoogstraten voor een tweede reeks. Hieronder lees je haar terugblik op de eerste reeks Studio Filo:
Wat een magnifiek en boeiend denkavontuur!
Twee zaken stonden centraal tijdens de 6 sessies van deze eerste Studio Filo: vrijheid van denken als enige wapen in een context waarin je verder alles ontnomen wordt én het kweken van een filosofische houding.
Wat hadden we daarvoor nodig?
Een 10-tal dappere deelnemers: check!
De deelnemers waren onbetwistbaar dapper. Ze beten zich vast in weinig evidente teksten, lazen stukjes aan elkaar voor en toetsten de ideeën van grote denkers aan die van zichzelf. Ze toonden zich onbevreesd om door te denken en eigen aannames in vraag te stellen.
‘Ik word bang van al dat denken en ga vragen liever uit de weg. Maar als Bertrand Russel zegt dat we er moeten durven ingaan, dan ga ik dat dit weekend eens proberen.’
Zes filosofische thema’s en uitdagende, toegankelijke denkers: check!
De thema’s kregen een onverwachte gelaagdheid in een gevangeniscontext. Spreken a.d.h.v. Seneca over ‘tijd inhalen’ met een deelnemer die zijn baby van 4 maanden nog nooit heeft gezien. Met Schopenhauer ontdekken dat de wil ons voortdurend doet verlangen naar meer en groter, en dat dit ons geluk in de weg staat. Doordenken over wat liefde echt is met Iris Murdoch, dat het gaat om het overstijgen van je ego, je dikke zelf. De positieve kijk van De Montaigne op eenzaamheid toelaten in een setting van gedwongen isolement.
‘Ik ben het eens met de Jean-Paul (Sartre), de mens is inderdaad tot vrijheid veroordeeld.’
Een arsenaal aan doorvraagkaartjes: check!
Filosofie beoefenen is in de eerste plaats luisteren en doorvragen. Elke sessie startte met een oefening waarin cursisten in de rol van Socrates kropen. Vanuit een geveinsde onwetendheid schortten ze hun eigen oordeel op en stimuleerden hun gesprekspartner om diens antwoord scherp te stellen.
‘Niet gemakkelijk, Liesbeth, maar het ging al beter dan vorige keer.’
Spuitwater, koekjes en gezelligheid: check!
De deelnemers vormden al snel een groep en voelden zich veilig genoeg om hun ideeën met elkaar te delen. Er werd druk handen geschud bij binnen -en buitengaan, de koekjes gingen er aan een snel tempo vandoor. Elke sessie gaven ze aan uit te kijken naar de volgende bijeenkomst. Eén van de redenen? ‘Dit is de enige plek waar ik mij mens voel, Liesbeth.’