Na de officiële inhuldiging eind september en de komst van de eerste gedetineerden in oktober 2022, konden onze Brusselse functionarissen Joëlle en Jelle eindelijk aan de slag in de nieuwe gevangenis van Haren. Met de nodige hindernissen maar vol enthousiasme en geloof in de toekomst, zoeken ze hun weg doorheen nieuwe gebouwen en systemen, onderzoeken ze samenwerkingsmogelijkheden en zetten ze de eerste stappen richting een basisaanbod sport en cultuur. Beleef de eerste weken mee door de ogen van Joëlle.

“Eind september 2022 is het eindelijk zover: de nieuwe gevangenis van Haren wordt geopend! En dit gebeurt feestelijk, met toeters en bellen. Op de gedetineerden moeten we wel nog eventjes wachten. De bewoners van Berkendaal worden de tweede week van november overgebracht, de bewoners van Vorst eind november. Of de verhuis an sich goed verlopen is laten we buiten beschouwing, door de verhuis verlaten we de status quo waar we al meer dan een maand in verkeerden in de oude gevangenissen. We zijn opgezet met de vooruitgang.” 

Al doende leert men 

“De vrouwen komen als eerste aan in Haren, dus we richten onze pijlen op ‘Forest House’, de naam van het gebouw waar de vrouwen verblijven. Jelle zet alles op alles om de fitness van de grond te krijgen, ikzelf probeer de creatieve ateliers op te starten. We zijn goed voorbereid, alles staat min of meer klaar om direct te kunnen starten. Maar omdat de directie (heel veel) andere katten te geselen heeft, is het nogal ingewikkeld om hun aandacht op het Vlaamse aanbod te richten. Vele vragen blijven onbeantwoord, wegens geen tijd of geen idee zelfs. Het blijkt een ‘al doende leert men’-verhaal te worden. De uren van de open, halfopen en gesloten regimes, de bewegingen, de uren voor de groepslessen, de wie wat waar en wanneer zijn helemaal niet duidelijk. Er moet heel wat geregeld worden, met de directie afgesproken worden, met de andere gemeenschappen overeengekomen worden. Maar het is niet anders. Brussel zou Brussel niet zijn als we geen 10 moeilijkheden tegelijk op ons bord hebben.”  

“We hebben nog geen bureaus in de lokalen van de gemeenschappen in Haren. Pc’s ook niet trouwens, laat staan internet… We maken gebruik van de tijd die we door dit alles krijgen om zelf op ontdekking te gaan in onze nieuwe werkplek. Die is gigantisch, wat het al niet eenvoudig maakt om de weg te vinden, en hanteert daarbovenop een heel ander systeem van binnenkomen. Iedereen heeft een aangepaste badge die enkel die deuren opent waar je toelating voor hebt. De deuren die nu nog centraal geopend moeten worden, met menselijke controle, zijn enkel de deuren die toegang geven tot het dorpsplein en het gevangenisdorp, waar de gedetineerden verblijven. Oriëntatie is een vaardigheid die moet aangescherpt worden, zeker bij mij, Jelle heeft er minder moeilijkheden mee.”  

“Je komt binnen aan de hoofdingang waar alle gekende controles gebeuren. Daarna komt je op een voorplein met trappen. Bovenaan de trappen bevinden zich links de griffie, de PSD en directie. Aan de rechterkant bevinden zich o.a. onze bureaus en de bezoekzalen. Via het midden en een aantal deuren en trappen kom je op het ‘dorpsplein’, vergelijkbaar met wat vroeger het cellulaire deel was. “ 

“Via het dorpsplein heb je toegang tot alle entiteiten:   

  • de mountain house (2 gebouwen, 2 clusters) waar de veroordeelde mannen verblijven
  • de forest house(1 gebouw,1 cluster) een arresthuis voor vrouwen
  • de ocean house (6 gebouwen, 3 clusters) waar binnenkort de mensen van de gevangenis van Sint-Gillis zullen wonen
  • de lake house (1 gebouw, 1 cluster)
  • een ziekenhuis, een observatiesectie, personeelsrefter en ook de bee hive, waar alle werkhuizen gevestigd zijn. 

Elke cluster heeft een activiteitenzone: 3 leslokalen, 1 sociaal-cultureel lokaal, 1 fitness, 1 bibliotheek. Naast de activiteitenzone zijn er ook lokalen voor individuele gesprekken. Per cluster zijn er 4 à 5 units, elke unit wordt door 15 à 30 gedetineerden bewoond.” 

Startschot voor sport en cultuur! 

“Na de tijd te hebben gehad om ons bekend te maken met onze nieuwe werkplek en de bewoners kan ik op 13 december eindelijk het startschot geven voor het allereerste groepsaanbod met een creatief atelier in het Forest house. Halleluja! Ik ben in mijn nopjes, de vrouwen zijn in hun nopjes en Justitie is ook blij. Ook de fitness gaat de kerstvakantie van start. Deze is elke dag toegankelijk én 2x per week is er begeleiding voor de dames.”  

“Ondertussen staat ook de opstart van een creatief atelier op het programma voor de Mountain House. Dit lijkt wat meer tijd in beslag te nemen bij Justitie, het is wachten op de toestemming. Die kregen we uiteindelijk op 19 januari, tijdens de nieuwjaarsreceptie. Mr. Van Poucke vraagt zich af waarom er nog geen aanbod is gestart in de Mountain House, we laten weten dat we klaar staan maar nog geen toestemming hebben gekregen. Iedereen is verbaasd… Maar het kenmerkt wel de Brusselse context. Door met zo velen actief te zijn in de gevangenis zijn er veel overkoepelende organen, dit vertraagt het gehele overleg- en beslissingsproces.”  

“Het is ook heel moeilijk om de lokalen gelijkmatig onder de gemeenschappen te verdelen, om een overzicht te krijgen van de activiteiten van de verschillende organisaties, om niet dubbel te werken of elkaar ongewild tegen te werken zelfs. Iedereen heeft een eigen agenda, werkt anders, communiceert anders. In Haren komt dit veel meer naar boven drijven dan in de oude gevangenissen. Ook hier moeten afspraken gemaakt worden, overlegstructuren in het leven geroepen worden. On a du pain sur la planche! “ 

“Maar er is eind januari ook goed nieuws: ondertussen hebben we bureaus en 2 pc’s met internet. Op de ‘Vlaamse lijnen’ (algemeen internet voor onze laptops) is het nog wachten. Dus met je laptop naar de gevangenis komen om daar te werken, heeft nog steeds geen enkel nut. Enkel de 2 pc’s hebben internet voor de werknemers van alle Vlaamse domeinen, de Franstalige gemeenschap en de Brusselaars, in totaal een 80-tal mensen. Oeps!”  

Ogen op de toekomst  

“Sommige mensen vragen mij hoe we dit volhouden. Begrijpelijk als je hoort waar we allemaal op botsen. Maar wij blijven erin geloven, we vergeten de mensen die achter de gesloten deuren zitten niet. Geen computer hebben, geeft ons de tijd met hen te gaan praten en hen te laten weten wie we zijn, wat we doen en waarom.”  

“We geloven ook keihard in de toekomst. Elk nieuw project heeft kinderziektes, zo ook Haren. Maar wat we in ons hoofd hebben voor de toekomst is fantastisch. Na een basisaanbod van fitness en crea, denken we o.a. aan sportwedstrijden met buitenploegen, een toneelgezelschap dat niet alleen ruimte geeft in het hoofd maar ook toegang tot opleidingen en werk, een radio voor en door gedetineerden, schaaktornooien… “ 

“We denken aan al de doelstellingen van De Rode Antraciet zoals participatie en de brug-binnen-buiten die eindelijk binnen handbereik komen voor ons. We denken ook aan ons netwerk van partners, dat zeer geduldig wacht op beterschap en het enthousiasme behoudt. We denken aan betere samenwerkingen met de andere gemeenschappen én met Justitie. We denken ook aan al de mannen die nog in die aftandse gevangenis van Sint-Gillis opgesloten zitten, praktisch zonder enige hulpverlening. We moeten er klaar voor zijn als ze eindelijk naar hier mogen komen. We denken aan de detentiebegeleiders die echt nu al een verschil maken op de werkvloer. We zijn zeer blij dat we nu mogen denken en het niet meer bij dromen blijft.”