Actieve participatie binnen de gevangenismuren… Dat klinkt misschien paradoxaal in een context waar keuzevrijheden worden afgenomen en veiligheid primeert. Toch geloven wij sterk in participatieve praktijken waarbij mensen in detentie kansen krijgen om actief te participeren en verantwoordelijkheid op te nemen. Ze worden op een positieve manier aangesproken op hun competenties en talenten. Ze ontwikkelen vaardigheden en versterken hun zelfvertrouwen. Actieve participatie tijdens detentie draagt bij tot een betere re-integratie in de samenleving.
Via het project ‘Count Me In! Actieve participatie in gevangenissen’ bouwden we verschillende participatieve praktijken binnen detentie uit, gelinkt aan sport & cultuur. Deze praktijkervaringen en opgebouwde kennis delen we graag tijdens een inspiratiedag op 12 maart in Brussel. Ben je actief bij justitie, in de hulp- en dienstverlening aan gedetineerden, in de culturele en/of sportieve sector, of ben je gewoon geïnteresseerd in het thema? Iedereen is van harte welkom!
PROGRAMMA
9u15 – 9u50 ONTHAAL
10u – 12u15 PLENAIR GEDEELTE – met moderator Arne De Jaegere
Arne De Jaegere (1992) ging na zijn studies Rechten (KU Leuven) aan de slag als journalist op de nieuwsdienst van de VRT. Daar werkte hij mee aan programma’s zoals De Afspraak, Iedereen Kiest, Vandaag en Het Journaal. Hij specialiseerde zich in justitie en het gevangeniswezen. Op dit moment werkt Arne als projectorganisator actualiteit, zingeving en filosofie bij de socio-culturele organisatie Avansa Mid- en Zuidwest in Kortrijk.
- VERWELKOMING door Els Tijskens – directeur De Rode Antraciet
- PRESENTATIE participatietrajecten ‘Count Me In!’:
Gedurende 3 jaar zijn binnen het project ‘Count Me In! Actieve participatie binnen de gevangenis’ verschillende participatieve praktijken opgezet binnen de gevangenis, gelinkt aan sport & cultuur. Via een korte presentatie geven we een inkijk in deze trajecten.
- EEN ANDERE KIJK. Verschillende ervaringsdeskundigen delen hun persoonlijke visie op participatie:
‘Experts in detentie’
Wie kan er ons meer vertellen over de betekenis van actieve participatie binnen de gevangenismuren dan mensen in detentie zelf? Moderator Arne De Jaegere gaat in gesprek met 1 of meerdere personen die tijdens hun detentie een actieve rol hebben opgenomen binnen sport & cultuur. Een van onze functionarissen sport & cultuur sluit mee aan bij het gesprek.
Wim Ipers
Wim Ipers is leerkracht bij Ligo Basiseducatie Brusselleer sinds 1998 en gespecialiseerd in lesgeven in een detentiecontext. Als freelancer schrijft en regisseert hij theaterstukken, op een co-creatieve manier met hyperdiverse, vaak kwetsbare doelgroepen. Binnen het project ‘Count Me In!’ gaf Wim vorming aan justitiepersoneel om hen te versterken in groepsdynamische processen met mensen in detentie.
Wendy Mercelis
Wendy Mercelis kent het reilen en zeilen binnen de gevangeniscontext zeer goed. In haar professionele loopbaan was ze reeds aan de slag als organisatie-ondersteuner, sociaal-cultureel werker, beleidscoördinator en gevangenisdirecteur in verschillende gevangenissen. Als directeur in de gevangenis van Hoogstraten is Wendy momenteel nauw betrokken bij de werking van de kerngroep, een groep van mensen in detentie die specifieke verantwoordelijkheden opneemt binnen de gevangenis.
Thomas Bellinck
Thomas Bellinck is een Brusselse theater- en tentoonstellingsmaker. Zijn werk focust op thema’s als geschiedenispolitiek, staatsgeweld, grensbeleid en opsluiting. Samen met andere kunstenaars begeleidde hij in 2009 en 2012 podiumprojecten in de Hulpgevangenis van Leuven. Eén van die creatieprocessen, ‘Heroes and Villains’, was te zien in de tv-reeks ‘Leuven Hulp’ (Woestijnvis). Momenteel schrijft Thomas een operastuk voor Opera Ballet Vlaanderen, samen met mensen uit de gevangenissen van Gent en Antwerpen.
12u15 – 13u15 LUNCH
13u30-14u30 INSPIRATIESESSIES REEKS 1 – keuze uit 1 van de 5 sessies
SESSIE 1: DEBATTEREN OVER DE ZINVOLHEID VAN PARTICIPATIE
Zijn participatieve projecten binnen een gevangeniscontext wel realistisch? Is een samenwerking met de diensten van justitie noodzakelijk? Welke impact creëren we, is er überhaupt sprake van een impact? Welke rol kan je als organisatie opnemen, en is dit te combineren met al het andere werk binnen de muren? Moeten we participatief denken in al het aanbod, of juist niet? Heel wat vragen! Binnen deze workshop gaan we door middel van een stellingenspel op zoek naar antwoorden.
Deze sessie wordt begeleid door Gino Campenaerts – De Rode Antraciet
SESSIE 2: ZELF AAN DE SLAG ROND IMPACTMETING!?
In deze sessie gaan we in op de stappen die De Rode Antraciet heeft gezet rond impactmeting en keuzes die zijn gemaakt in de loop van het impacttraject. Door het delen van onze ervaring hopen we andere organisaties te inspireren om zelf aan de slag te gaan rond impact. Je krijgt ook de mogelijkheid om vooraf vragen door te sturen, zodat we kunnen ingaan op tips & tricks om voor je eigen organisatie de eerste stappen te zetten.
Deze sessie wordt gegeven door Annelies Poppe, zij begeleidde het impacttraject binnen het project ‘Count me In!’
SESSIE 3: ARTISTIEKE CO-CREATIE – THEATERPROJECT GEVANGENIS HASSELT
Als bezieler van De Wenkbrauwerij creëert Ief Gilis voorstellingen en installaties die geen wenkbrauw onbewogen laten, en dat liefst op een atypische theaterlocatie. Van oktober 2023 tot en met februari 2024 is hij aan de slag in de gevangenis van Hasselt. Samen met mensen in detentie en studenten Sociale Wetenschappen (UHasselt) wordt er gecreëerd, gerepeteerd en gespeeld. Hoe pak je zo’n co-creatief proces aan, wat zijn de beperkingen en hoe ga je aan de slag met niet-professionele acteurs om samen een verhaal te brengen?
In deze sessie doet Ief verslag van het traject in Hasselt.
SESSIE 4: ACTIVITEITENTEAMS BINNEN DE GEVANGENIS
Het A-team of activiteitenteam is een kleine groep van gedetineerden die intensief betrokken zijn bij het aanbod van hulp- en dienstverlening en zelf activiteiten bedenken en organiseren voor medegedetineerden. Op basis van de praktijken die bestaan in Ruiselede, Hasselt, Merksplas, Beveren en het detentiehuis in Kortrijk maakten we een blauwdruk van een activiteitenteam. Deze blauwdruk belicht het waarom, hoe en wat van een activiteitenteam geïllustreerd met voorbeelden uit de verschillende gevangenissen. Ben je benieuwd naar dit concept? Wil je zelf graag een activiteitenteam opstarten in je gevangenis maar weet je niet meteen hoe? Wil je meer weten over de werking van activiteitenteams in de praktijk?
In deze workshop laten we een breed spectrum aan ervaringsdeskundigen aan het woord die een unieke inkijk geven in het A-team: organisatieondersteuners (CAW), penitentiair beambte uit Hasselt, medewerkers De Rode Antraciet, deelnemer(s) van activiteitenteams (onder voorbehoud)
SESSIE 5: DE GANG – KRANT IN HANDEN VAN GEDETINEERDEN
Sinds twee jaar heeft de gevangenis van Antwerpen opnieuw een eigen krant. De Gang verschijnt vier keer per jaar en brengt een kleurrijk amalgaam van nieuws, gedichten, tekeningen, gevangenistips, recepten en wedstrijden. De krant wordt gemaakt door een wisselende redactie van gedetineerden en gelezen door bewoners en personeel van de Begijnenstraat.
In deze sessie vertelt grafisch vormgever Stijn Wens samen met Thomas Baeckens (De Rode Antraciet) en Jana Van den Wyngaert (CAW Antwerpen) over hoe de krant in haar huidige vorm tot stand is gekomen. En ze laten zien hoe de samenstelling, de keuze van teksten en beelden, tot de lay-out toe, groepswerk is geworden. De Gang wordt gedragen door de hele redactie. Een gevangeniskrant maken in een arresthuis is geen sinecure, maar in deze sessie leer je hoe het kan!
14u45 15u45 INSPIRATIESESSIES REEKS 2 – keuze uit 1 van de 5 sessies
SESSIE 6: THEORETISCHE & PRAKTISCHE INZICHTEN ROND ACTIEVE BETROKKENHEID VAN MENSEN IN DETENTIE
Deze sessie zit boordevol inspiratie over het thema actieve betrokkenheid en participatie van personen tijdens hun verblijf in de gevangenis. Wat houdt dit precies in, en hoe kan rond dit thema aan de slag? We nemen detentieprojecten uit binnen- en buitenland onder de loep. Concreet gaan we dieper in op peer-to-peer projecten en het model van de participatiepiramide, inclusief mogelijke uitkomsten en randvoorwaarden. .
Deze sessie wordt begeleid door Dorien Brosens, professor aan de Vrije Universiteit Brussel, co-director onderzoeksgroep Participatie en Leren in Detentie.
SESSIE 7: PARTICIPATIE IN EEN DETENTIEHUIS
In 2022 opende in Kortrijk het eerste detentiehuis van FOD Justitie voor max. 57 kortgestraften. Een detentiehuis is een kleinschalige strafinstelling waar de focus ligt op zelfredzaamheid, verantwoordelijkheid en re-integratie in de samenleving. Worden bewoners van een detentiehuis automatisch actiever betrokken bij het reilen en zeilen ervan of mogen we daar niet zomaar van uitgaan?
Petra Colpaert – directeur detentiehuis Kortrijk, Delphine Vanhaelemeesch – beleidscoördinator Vlaamse Gemeenschap detentiehuis Kortrijk en Marlies Gailliaert van VZW De huizen geven hun visie op wat participatie kan betekenen in deze nieuwe setting: de kansen maar ook de uitdagingen in de praktijk.
SESSIE 8: PANELGESPREK PARTICIPATIE & DE ROL VAN JUSTITIEPERSONEEL
Participatie van mensen in detentie gaat breder dan enkel hulp- en dienstverlening. Succesverhalen staan of vallen door de steun en medewerking van onze collega’s bij justitie. Maar hoe staat justitie hier zelf tegenover? Wordt participatie van gedetineerden meegenomen in de opleiding voor detentiebegeleiders? Is er plaats voor participatie in klassieke gevangenissen? Hoe krijg je directie maar ook personeel overtuigd van de voordelen van participatie van gedetineerden? Staat een hiërarchische werking binnen justitie niet haaks op participatie en inspraak? Is er meer samenwerking nodig tussen de Vlaamse hulp- en dienstverlening en justitie om participatie van gedetineerden vorm te geven?
We gaan in gesprek met een panel, samengesteld uit een gevangenisdirecteur, een penitentiair assistent, (een) detentiebegeleider(s) en een medewerker binnen het opleidingscentrum voor penitentiair personeel. Wim Ipers is moderator van dienst.
SESSIE 9: RADIO HAREN
Radio Haren is een radiozender voor en door gedetineerden die binnen de muren van de gevangenis te horen is. Het is een wekelijkse afspraak tussen studenten van RITCS School of Arts en gedetineerden. Kunnen we door hun stem te versterken en oor te hebben voor hun verhaal ook een stuk menselijkheid herwinnen? Hoe ver reikt de kracht van radio? Hoe zet je een structurele radiozender op in een context van rotatie?
Allemaal vragen waar Radio Haren al doende een antwoord op probeert te vinden. Hadewijch Vanhaverbeke (RITCS) geeft aan de hand van praktijkvoorbeelden inzage in de best practices en uitdagingen van dit participatieve project.
SESSIE 10: WERKEN MET SPORTFATIKKEN, WAAROM & HOE?
Er zijn er heel wat mogelijkheden om de expertise van mensen in detentie in te zetten tijdens activiteiten. Ook voor sport is er expertise in overvloed! Daarom wordt er in verschillende gevangenissen beroep gedaan op sportfatikken. Ben je benieuwd naar hoe deze werkingen zijn uitgerold? Zet je mee rond de tafel en laat je inspireren door de verhalen uit de gevangenissen van Oudenaarde, Gent en Wortel.
16u00 AFSLUITENDE RECEPTIE
PRAKTISCHE INFO
Datum: Dinsdag 12 maart 2024
Aanmelden: van 9u15-9u50. Start programma stipt om 10u00.
Locatie: BIP Meeting Center, Koningstraat 2-4, 1000 BRUSSEL
Bereikbaarheid: op 10’ wandelen van station Brussel Centraal
Voor wie? Medewerkers hulp- en dienstverlening aan gedetineerden, personeel justitie, medewerkers actief in de brede culturele- en sportieve sector en alle andere geïnteresseerden. Iedereen is van harte welkom!
Kostprijs deelname: 25 € (via overschrijving na inschrijving), inclusief lunch & afsluitende netwerkdrink
Inschrijven: Opgelet, de inspiratiedag is VOLZET en inschrijven is niet meer mogelijk. Aanmelden op de wachtlijst is wel nog mogelijk via volgende link: https://forms.gle/GM1zPJ8aiHHCUwrc9