Door het sterk versnipperde detentielandschap gaat vaak veel belangrijke info verloren. De opgebouwde expertise in één gevangenis stroomt niet zomaar door naar andere gevangenissen. Lesgevers en andere professionals hebben soms het gevoel op een eiland te werken terwijl in andere gevangenissen ook gelijkgezinden zijn die met dezelfde thema’s bezig zijn, zoals sport, cultuur en participatie – ze komen elkaar simpelweg niet tegen.
Daarom brengen we met De Rode Antraciet regelmatig mensen samen om elkaar te ontmoeten, goede praktijken uit te wisselen en samen te reflecteren over uitdagingen. Niet alleen professionals uit de hulp- en dienstverlening maar ook andere actoren zoals justitiepersoneel, vrijwilligers en externe lesgevers. Dit voorjaar zijn we er zelfs voor de eerste keer in geslaagd om gedetineerden – via een uitgaansvergunning- te laten aansluiten op een fysieke uitwisseling buiten de gevangenismuren.
Lees hieronder het verslag van twee interessante bijeenkomsten die in maart en april van dit jaar plaatsvonden:
Uitwisseling participatie in arresthuizen – 23 maart 2023 – Antwerpen
Binnen ons participatieproject ‘Count me In. Active Participation in Prisons’ werken we rond verschillende participatieve trajecten en de daaraan gekoppelde uitdagingen. Participatie binnen arresthuizen is zo’n traject: binnen de context van een arresthuis is het immers vaak moeilijk om gedetineerden te betrekken bij het aanbod. Dat komt o.a. door het grote verloop bij gedetineerden en doordat veel anderstalige gedetineerden zich niet betrokken voelen.
Ondanks deze specifieke context zijn er interessante initiatieven die inzetten op actieve participatie van gedetineerden. We brachten een mooie groep van 25 medewerkers van de Vlaamse gemeenschap samen, vanuit de hulp- en dienstverlening aan gedetineerden waaronder onze eigen functionarissen sport & cultuur, beleidscoördinatoren, organisatieondersteuners enz. Samen wisselden ze ervaringen uit, bekeken nieuwe mogelijkheden en zochten oplossingen voor drempels die ze ervaren bij het uitwerken van een participatieve werking.
Uit de praktijkvoorbeelden kwam naar voor dat het goed informeren van gedetineerden een eerste maar zeer belangrijke stap is om hen te betrekken. Via een maandelijks groepsonthaal in Leuven Hulp bijvoorbeeld worden nieuwe gedetineerden geïnformeerd over het reilen en zeilen binnen de gevangenis en de aangeboden activiteiten. Een aantal gedetineerden wordt ingezet om mee de informatie te geven en er is een specifiek onthaal voor anderstalige gedetineerden.
Een ander praktijkvoorbeeld toont aan dat actieve participatie binnen een korte afgebakende periode wel degelijk mogelijk is binnen een arresthuis. Zo bieden gedetineerden in de gevangenissen van Gent en Dendermonde ondersteuning bij de organisatie van een zomerprogramma, waarbij verschillende activiteiten doorgaan op de wandeling in de maanden juli en augustus. Een langdurig engagement is dus van minder belang waardoor gedetineerden een rol kunnen opnemen binnen deze specifieke periode.
Dit zijn slechts 2 voorbeelden van thema’s waarrond werd uitgewisseld en het was ongelooflijk boeiend om samen te zoeken naar oplossingen en te zien dat je er als medewerker niet alleen voor staat. De ‘tips en tricks’ van deze dag worden gebundeld en verspreid om verder mee aan de slag te gaan.
Inspiratiedag sportlesgevers binnen de gevangenis – 22 april 2023 – Gent
Wat gebeurt er als je externe sportlesgevers, justitiepersoneel en gedetineerden samenbrengt om na te denken over het thema ‘sportbegeleiding binnen de gevangenis’? Jawel, boeiende interacties waarbij iedereen met veel respect en interesse luistert, meningen poneert en bijschaaft en ontdekt dat er veel gelijkenissen zijn rond de goede praktijken en knelpunten.
Tot deze conclusie kwamen we na een heel succesvolle inspiratiedag met sportlesgevers binnen de gevangenis. Onder de deelnemers niet alleen externe sportlesgevers maar ook twee detentiebegeleiders en twee sportfatikken, gedetineerden die een rol opnemen binnen het sportaanbod binnen hun gevangenis. De sportfatikken kregen een uitgaansvergunning om aan deze dag te kunnen participeren – bijzonder mooi dat zij vanuit Justitie hiervoor de kans kregen!
In de voormiddag werden de deelnemers geïnspireerd door een presentatie over de sociaal-sportieve werking van FC Younited. FC Younited ondersteunt verschillende voetbalteams die werken met mensen met een kwetsbaarheid op het vlak van verslaving, huisvesting, migratie, armoede, welzijn… of zoals ze hun deelnemers zelf benoemen: experten in het dagelijkse leven. Kenny Vanhoucke van FC Younited nam ons mee in zijn verhaal over het belang van positief coachen en de sociale rol die je als sportlesgever kunt opnemen. Snel werd de link gelegd met het werken binnen de gevangenismuren. Ook daar wordt er gewerkt met ‘experten in het dagelijkse leven’ en kan sport een middel zijn om te bouwen aan zelfvertrouwen, het gevoel ergens bij te horen, structuur te geven aan je leven…. uitgaande van de mogelijkheden en talenten van de sportende gedetineerden.
In de namiddag werd tijd gemaakt om op een informele manier ervaringen uit te wisselen. In kleine groepen werden zowel goede praktijken als uitdagingen gedeeld. Daarna werd een aantal thema’s met de volledige groep besproken. Het motiveren van gedetineerden was zo’n topic. Gedetineerden schrijven zich vaak in voor bepaalde sportactiviteiten maar haken soms snel af. Ook de gevangeniscontext maakt het organiseren van een structureel aanbod niet altijd makkelijk, sportactiviteiten worden geschrapt omwille van personeelstekort en stakingen. Een complexe uitdaging waar niet meteen pasklare oplossingen voor zijn. Maar de kans om samen te brainstormen over mogelijke antwoorden en herkenning te ervaren bij elkaar, was sowieso een sterke meerwaarde en maakte deze inspiratiedag absoluut geslaagd!